Na fakturze za energię elektryczną lub w przypadku umowy kompleksowej w części opisanej jako „Dystrybucja energii elektrycznej” możemy znaleźć pozycje „Energia bierna indukcyjna” („Opłata za ponadumowny pobór energii biernej indukcyjnej”) i/lub „Energia bierna pojemnościowa” („Opłata za ponadumowny pobór energii biernej pojemnościowej”). Obie opłaty dotyczą przeważnie odbiorców, których moc umowna przekracza 40 kW.
Co to jest energia bierna?
Energia bierna nie jest zamieniana na użyteczną pracę czy ciepło tak jak energia czynna, jednak jest konieczna do działania takich urządzeń elektrycznych jak transformator czy silnik. Energię bierną indukcyjną pobierają właśnie silniki czy transformatory, a energię bierną pojemnościową np. świetlówki LED, a także długie linie kablowe, które zachowują się jak kondensator. Energia ta nie jest zużywana, lecz „krąży” pomiędzy siecią i odbiornikami, powodując dodatkowe obciążenie sieci przesyłowych, dlatego zakłady energetyczne stosują opłaty za energię bierną, aby zachęcić odbiorcę od ograniczania jej poboru.
Odbiorca energii elektrycznej przekraczając limity poboru energii biernej jest narażony na naliczanie opłaty za nadmierny współczynnik mocy, co w rezultacie może oznaczać, że koszty z tym związane stanowią 30% wartości miesięcznej faktury za energię elektryczną.
Energia bierna indukcyjna to inaczej energia bierna pobrana. Energia bierna pojemnościowa to inaczej energia bierna oddana. Zarówno energia indukcyjna jak i energia pojemnościowa mają tę samą jednostkę miary: kVArh (czyt. kilowarogodzina).
Moc bierna indukcyjna to składowa mocy biernych związana z obecnością elementów indukcyjnych w układzie elektrycznym, takich jak cewki czy silniki indukcyjne. Jest mierzona w varach i może mieć negatywny wpływ na sprawność układu elektroenergetycznego.
Energia bierna pojemnościowa to składowa energii biernych związana z obecnością elementów pojemnościowych w układzie elektrycznym, takich jak kondensatory. Jest mierzona w varachsekundach (VAr-s) i może mieć negatywny wpływ na sprawność układu elektroenergetycznego.
Regulacje prawne dotyczące ponadumownego pobór energii biernej
Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 18 sierpnia 2011r. w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń w obrocie energią elektryczną oraz zmieniające je Rozporządzenie z dnia 12 kwietnia 2012r. w § 45.1 określa ponadumowny pobór energii biernej jako:
„(…) ilość energii elektrycznej biernej odpowiadającą:
1) współczynnikowi mocy tg φ wyższemu od umownego współczynnika tg φ0 (niedokompensowanie) i stanowiącą nadwyżkę energii biernej indukcyjnej ponad ilość odpowiadającą wartości współczynnika tg φ0 lub
2) indukcyjnemu współczynnikowi mocy przy braku poboru energii elektrycznej czynnej lub
3) pojemnościowemu współczynnikowi mocy (przekompensowanie) zarówno przy poborze energii elektrycznej czynnej, jak i braku takiego poboru”.
Obecnie, prawie każde urządzenie pobiera energię bierną indukcyjną lub pojemnościową (oświetlenie LED, zasilacze elektroniczne, silniki i inne). Przytoczony w przepisach współczynnik tg φ,dotyczący rozliczeń energii biernej indukcyjnej, określa stopień szkodliwości jej oddziaływania na sieć (im wyższy współczynnik tym gorzej). W kalkulacjach uwzględnia się średni współczynnik za okres rozliczeniowy (najczęściej miesiąc), a do naliczania opłat nie są brane chwilowe przekroczenia zadanego współczynnika tg φ0. Jeżeli współczynnik mieści się w zadanej wartości wynoszącej 0,4 nie ponosimy opłat. W przypadku energii biernej pojemnościowej, ze względu na jej bardziej niekorzystny wpływ na sieć, opłata naliczana jest za każdą jej ilość – niezależnie od współczynnika mocy.
Co to jest kompensacja mocy biernej?
Kontrolowanie poziomu pobieranej mocy biernej stanowi element racjonalnego gospodarowania energią elektryczną. Pobór ten można dość łatwo zoptymalizować. Najprostszym sposobem zmniejszenia poboru energii biernej indukcyjnej pobieranej z sieci elektroenergetycznej jest przyłączenie baterii kondensatorów. Do kompensacji mocy biernej pojemnościowej oddawanej do sieci elektroenergetycznej stosuje się baterie dławików indukcyjnych.
Obydwie baterie wytwarzają przeciwną energię bierną w pobliżu odbiornika, co sprawia, że nie ma potrzeby transportowania jej poprzez sieć elektroenergetyczną. Po zainstalowaniu urządzenia kompensacyjnego energia bierna przepływa już tylko pomiędzy kompensatorem mocy biernej i odbiornikiem. Ten sposób optymalizacji nazywany jest kompensacją mocy.
Z drugiej strony, warto mieć świadomość, że większość z urządzeń stosowanych do kompensacji mocy biernej przyczynia się do eliminowania kar za przekroczenia poboru tylko mocy biernej indukcyjnej, pozwalając na nadprodukcję mocy biernej pojemnościowej.
Pobór energii biernej przez użytkowników fotowoltaiki
Energię bierną pobierają nie tylko biurowce, sklepy czy firmy, ale często także odbiorcy indywidualni, którzy zdecydowali się na instalację fotowoltaiczną. Dlatego kiedy podpisujemy umowę z zakładem energetycznym, warto sprawdzić, zaistnienie jakich warunków w umowie przyłączeniowej może spowodować naliczanie opłaty za energią bierną pojemnościową.
Podsumowanie
W odniesieniu do zapisów nowej ustawy o OZE oraz innych aktów prawnym regulujących rynek energii, po ich analizie Urząd Regulacji Energetyki stwierdził, że nie rozstrzygają one wprost o pobieraniu (lub nie) opłat za ponadumowny pobór energii biernej. Czytamy:
“Opłaty te mają charakter opłat sankcyjnych pobieranych jedynie od odbiorców, którzy generują ponadumowny pobór energii biernej. Wobec powyższego, w ocenie Departamentu Źródeł Odnawialnych, w aktualnym stanie prawnym brak jest przesłanek do wyłączenia prosumentów z grupy odbiorców wobec których naliczane są opłaty z tytułu ponadumownego poboru energii biernej.”