Ogniwa cienkowarstwowe często są nazywane ogniwami drugiej generacji. Panele cienkowarstwowe składają się właśnie z ogniw cienkowarstwowych. Nazwa wiąże się z bardzo niewielką grubością półprzewodników, która może wynosić zaledwie kilka mikronów – są na rynku panele, w których warstwy absorbujące światło są około 350 razy cieńsze niż w standardowych panelach krzemowych.
Panele cienkowarstwowe składają się z cienkich ogniw zbudowanych z np. krzemu amorficznego, czyli takiego, który nie jest wykrystalizowany, w związku z czym nie ma postaci kryształu. Najczęściej wykorzystuje się je w systemach fotowoltaicznych zintegrowanych z budownictwem (BIPV – ang. Building Integrated Photovoltaics), czyli np. specjalnych fasadach pozyskujących promieniowanie słoneczne i pozwalających na produkcję prądu. Sprawność paneli cienkowarstwowych waha się od 6 do 10%.
Z czego wytwarzane są panele cienkowarstwowe
Jak wspomniano wyżej, panele cienkowarstwowe powstają w technologii opartej na krzemie amorficznym znanym np. z wyświetlaczy LCD i OLED. Oprócz krzemu amorficznego, do produkcji paneli cienkowarstwowych używa się:
- Tellurku kadmu (panele CdTe) – technologia ta obejmuje około 50% rynku paneli cienkowarstwowych. Tellurek kadmu zawiera znaczące ilości kadmu, który jest wysoko toksyczny. Produkcja tych modułów jest bardzo tania: szklana powierzchnia pokrywana jest warstwą dwutlenku cyny (na wierzchniej stronie, tam, gdzie jego warstwa styka się ze szkłem, optymizuje absorpcję fotonów, z drugiej strony warstwa ta działa jak elektroda – pochłania elektrony) z domieszką fluoru. Pod dwutlenkiem cyny znajduje się 100 nm warstwy emiterowej siarczku kadmu (CdS), pod nią natomiast aktywny tellurek kadmu (CdTe) o grubości 3 do 7 μm, którego funkcją jest absorpcja fotonów. Z tyłu ogniwa umieszcza się elektrodę kontaktową.
- Silikonu amorficznego (panele a-Si) – technologia ta jest najbardziej zbliżona do tej, w której powstają standardowe panele krzemowe. Krzem – w odróżnieniu od tellurku kadmu oraz opisanego poniżej połączenia miedzi, indu, galu i selenu – nie jest toksyczny, jednak jest zdecydowanie mniej wydajny.
- Połączenia miedzi, indu, galu i selenu (panele CIGS – ang. Copper Indium Gallium Selenide) ich sprawność waha się w granicach 12-14%. Produkcja przebiega następująco: na szklanej powierzchni kładzie się warstwę molibdenu, a następnie pozbawiony domieszek tlenek cynku. Następna jest warstwa siarczku kadmu (CdS) lub siarczku cynku (ZnS) o grubości 50 nmis, pod którą znajduje się absorbujący fotony stop di-selenku miedzi, indu oraz galu Cu (In,Ga)Se2. Warstwa spodnia modułu jest wykonana ze szkła.
- Arsenku galu (ogniwa GaAs) – o bardzo droga technologia stosowana przede wszystkim w statkach kosmicznych, przeznaczona do dużych instalacji fotowoltaicznych pracujących w nietypowych warunkach.
Zalety paneli cienkowarstwowych
Panele cienkowarstwowe są wyjątkowo lekkie i elastyczne oraz mogą przyjmować niemal dowolne kształty, stąd ich zakup poleca się osobom, którym bardzo zależy na estetyce fasady lub dachu. Co jeszcze przesądza o atrakcyjności paneli cienkowarstwowych?
- możliwość montażu bez zastosowania ramy wzmacniającej ani dodatkowych wzmocnień
- niski stopień wrażliwości na wysokie temperatury (spadek wydajności modułów amorficznych podczas upałów jest niewielki, mało odczuwalny)
- wysoka moc (uzyskiwana jest dzięki zmniejszeniu negatywnie wpływających odblasków poprzez technologię absorpcji promieni słonecznych)
- wysoka sprawność energetyczną także przy niskim nasłonecznieniu (6-10%)
Wady paneli cienkowarstwowych
Wśród wad paneli cienkowarstwowych stosowanych w fotowoltaice należy wymienić:
- relatywnie wysoka cena w porównaniu do oferowanej efektywności
- długi czas stabilizacji wydajności (nawet pół roku)
- mniejsza ilość falowników do wyboru niż w przypadku ogniw typowych
- poza technologią wykorzystującą krzem amorficzny – toksyczność materiałów, z których są wykonane
- mniejsza niż w przypadku typowych paneli fotowoltaicznych żywotność (ok. 10 lat)
Regulator MPPT do paneli cienkowarstwowych
Regulator ładowania to nieodłączny element wyposażenia każdej instalacji fotowoltaicznej (także tej wyposażonej w panele cienkowarstwowe), w której magazynujemy energię w akumulatorach fotowoltaicznych, czyli instalacji Off-Grid. To urządzenie stosowane między baterią słoneczną a akumulatorem. Regulatory są używane, aby utrzymywać akumulator w pełni naładowany i nie dopuszczać do jego przeładowania, a także nadmiernego rozładowania przez odbiorniki.
Zabezpieczają także przed tzw. prądem “ciemnym” pobieranym przez panel słoneczny przy braku oświetlenia (jeżeli panel nie został wyposażony w diodę blokującą). Regulatory mogą się różnić napięciem, z jakim pracują oraz maksymalnym natężeniem prądu, jaki może przez nie płynąć. Typowy regulator pracuje z napięciem 12 lub 24V. Zaawansowane regulatory typu MPPT używają systemu śledzenia punktu maksymalnej mocy uzyskiwanej z panela, który automatycznie pozwala systemowi pracować przy napięciu, które daje maksymalną moc wyjściową.
Podsumowanie
Mimo niższej sprawności energetycznej (5–13%) wszystkie rodzaje paneli cienkowarstwowych są korzystne dla zastosowań budowlanych, ponieważ efektywnie funkcjonują w gorszych warunkach nasłonecznienia i wykazują mniejszą wrażliwość na wysoką temperaturę.
